Zaburzenia sensoryczne u dzieci

Zaburzenia sensoryczne u dzieci są bardzo częstym problemem. W szczególności dotyczą zaś dzieci w spektrum autyzmu, ale nie tylko. Również dzieci cierpiące na nadpobudliwość psychoruchową czy inne zaburzenia psychiczne mogą wykazywać takie zaburzenia. Co to oznacza i jak sobie z nimi radzić?

Zacznijmy jednak o d tego, czy w ogóle jest integracja sensoryczna. Najprościej ujmując jest to odbiór informacji za pomocą ludzkich zmysłów oraz ich celowa organizacja w Ośrodkowym Układzie Nerwowym. Są to również procesy, które umożliwiają właściwą interpretację sytuacji, a także adekwatną do wymogów otoczenia reakcję na nią.

Zaburzenia sensoryczne u dzieci w spektrum autyzmu

W przypadku autyzmu system odbioru tych bodźców przez zmysły oraz ich przetwarzanie jest zaburzone. Zwykle jest to zauważalne już w samym zachowaniu dziecka. Badacze są zdania, że zaburzenia sensoryczne są nieodłącznym elementem całościowego zaburzenia rozwoju. Takim właśnie jest m.in. autyzm. Uważa się, że szczególna budowa mózgu autystycznego prowadzi do deficytów w odbiorze bodźców, a dziecko stara się je rekompensować. Przejawiać się to może np. poprzez nadwrażliwość na bodźce (dźwięk, światło, dotyk itp.), zbyt mała wrażliwość na bodźce, bądź tzw. biały szum. W przypadku tego ostatniego, układ nerwowy sam dostarcza sobie różnych bodźców, bez czynników z zewnątrz. W przypadku występowania białego szumu dziecko może być tak skupione na własnych przeżyciach, jakie dostarcza jego umysł, że dla innych osób może wydawać się „oderwane od rzeczywistości”, „zamknięte w swoim świecie”.

Sensoryzmy u dzieci z autyzmem

Sensoryzmy określa się jako behawioralną odpowiedź organizmu na pewne braki. I tak też nadwrażliwość, zbyt niską wrażliwość, jak i biały szum można określić właśnie jako sensoryzmy. I tak na przykład, sensoryzmy przy nadwrażliwości słuchu będą widoczne jako:

• silna reakcja na ciche dźwięki
• zatykanie uszu
• tolerowanie hałasu, który sam tworzy, więc jest w stanie kontrolować

Niewrażliwość tego zmysłu to z kolei:

• fascynacja urządzeniami, które wydają dźwięki
• natrętne czynności, które wytwarzają dźwięki
• krzyki

Biały szum to z kolei:

• wkładanie palców do uszu
• wsłuchiwanie się w dźwięki dobiegające z własnego organizmu (np. bicie serca)

Nadwrażliwość wzroku zaobserwujmy poprzez:

• fascynacja poruszającymi się przedmiotami, zabawkami,
• patrzenie przez dziurki lub szczeliny
• widoczna niechęć do silnego światła

Niewrażliwość zmysłu wzroku może objawiać się poprzez:

• obserwowanie przedmiotów bądź paluszków bardzo blisko oczu
• rozrzucanie wokół siebie przedmiotów (zwłaszcza kolorowych)
• natrętne wpatrywanie się w światło

Biały szum:

• uciskanie dłońmi gałek ocznych
• bardzo mocne zaciskanie powiek

Nadwrażliwość zmysłu dotyku możemy stwierdzić, gdy dziecko:

• źle znosi nawet delikatny dotyk
• źle toleruje ból
• ma problem z noszeniem określonych ubrań
• źle znosi zmiany temperatury

Niewrażliwość objawiać się może jako:

• słaba reakcja na ból
• poszukiwanie wrażeń dotykowych, w tym uderzanie się
• komfort w noszeniu obcisłych ubrań

Biały szum zauważamy na przykład poprzez:

• pojawienie się „gęsiej skórki” bez wyraźnego powodu

W przypadku sensoryzmów dotyczących czucia, różnić mogą się pomiędzy sobą w zależności od tego, czy dotyczą one czucia głębokiego (mięśnie, stawy, ścięgna), powierzchniowego (skóra), temperatury, czy też położenia i ruchów ciała.

Sensoryzmy smaku i węchu przy nadwrażliwości to m.in.:

• wybiórczość pokarmowa
• brak tolerancji niektórych zapachów (w tym zapachu niektórych osób)

Niewrażliwość możemy dostrzec, gdy:

• poszukiwanie mocnych i intensywnych smaków lub zapachów
• spożywanie czegoś, co nie służy do jedzenia (w tym rozpuszczalniki, farby, detergenty itp.)

Terapia integracji sensorycznej

Zmian, które powstały w mózgu nie można cofnąć praktycznie w żaden sposób. Jednak odpowiednio prowadzona terapia sensoryczna może złagodzić te zaburzenia. Dzieje się tak, ponieważ terapia oddziałuje na kanały, które działają niesprawnie. Ponadto, kształtowana jest tolerancja na bodźce. w tym celu stosuje się terapię związaną z integracją sensoryczną (SI) lub integrację słuchową (AIT). Co ważne, dla dzieci bezcenne są również wszelkie bodźce i doświadczenia jakie zdobywa podczas każdego dnia. Zabawa w domu, na placu zabaw, w piaskownicy czy w wodzie, a także kontakt z naturą i zwierzętami są na wagę złota. Co ważne, dzieci mogą podejmować te aktywności nie tylko same, ale także z rodzeństwem, innymi dziećmi, jak również z rodzicami czy opiekunami.